Hao vàng là gì? Nguyên nhân và cách giảm hao mòn vàng

Trong quá trình sở hữu và sử dụng vàng, từ những món trang sức đeo hàng ngày đến vàng miếng cất giữ, nhiều người nhận thấy có sự sụt giảm nhỏ về trọng lượng hoặc độ bóng ban đầu theo thời gian. Hiện tượng này được gọi là hao vàng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hao vàng, khám phá những nguyên nhân phổ biến, từ tác động vật lý đến phản ứng hóa học, và quan trọng nhất là cung cấp những giải pháp thiết thực để giảm thiểu sự hao mòn, bảo toàn giá trị cho tài sản quý giá này. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Hao vàng thực chất là gì?

Hiện tượng hao vàng đơn giản là sự giảm đi một lượng rất nhỏ trọng lượng vàng của trang sức qua quá trình sử dụng. Đây là một quá trình hao mòn tự nhiên do các yếu tố vật lý và hóa học, hoàn toàn không phải do chất lượng vàng kém hay mua phải vàng giả.

Thông thường, mức độ hao mòn này đối với vàng trang sức thường rất nhỏ, diễn ra từ từ. Và đây cũng là điều khó tránh khỏi đối với bất kỳ người sử dụng kim loại quý nào, kể cả vàng. Việc hiểu rõ bản chất của hiện tượng này sẽ giúp người dùng an tâm hơn khi sử dụng trang sức vàng.

Nguyên nhân chính gây hao mòn vàng trong đời thường

Tác động vật lý

Nguyên nhân phổ biến nhất gây hao vàng chính là ma sát vật lý. Vàng vốn có tính dẻo nhất định, vì vậy, khi bề mặt trang sức vàng liên tục cọ xát với da, quần áo, hoặc các bề mặt cứng khác trong quá trình sử dụng hàng ngày, những hạt vàng siêu nhỏ có thể bị bào mòn dần đi.

Hãy hình dung những tình huống quen thuộc:

• Chiếc nhẫn vàng cọ vào tay lái khi bạn di chuyển.
• Mặt dây chuyền vàng ma sát với cổ áo sơ mi hoặc các loại vải cứng.
• Chiếc lắc tay vô tình va chạm vào cạnh bàn, mặt tường.

Những va đập và cọ xát nhỏ này nếu lặp đi lặp lại theo thời gian thì sẽ trở thành yếu tố chủ yếu làm vàng bị xước và dẫn đến hao mòn. Đây là quá trình diễn ra tự nhiên trong quá trình sử dụng hàng ngày.

Tác động hóa học

Vàng nguyên chất (vàng 24K hay vàng 9999) có đặc tính hóa học rất trơ, nghĩa là ít bị ảnh hưởng bởi các phản ứng hóa học thông thường. Tuy nhiên, phần lớn trang sức hiện nay được chế tác từ hợp kim vàng (còn gọi là vàng tây như vàng 18K, vàng 14K, vàng 10K…). Các hợp kim này chứa vàng pha trộn với các kim loại khác để tăng độ cứng và tạo màu sắc đa dạng.

Chính các kim loại pha thêm này có thể phản ứng hóa học với các chất có trong môi trường xung quanh, dẫn đến hiện tượng ăn mòn hoặc xỉn màu bề mặt trang sức. Các tác nhân phổ biến bao gồm:

• Muối và axit tự nhiên có trong mồ hôi người.
• Các hóa chất trong mỹ phẩm.
• Clo có trong nước hồ bơi, nước máy ở một số khu vực.
• Các chất tẩy rửa mạnh sử dụng trong gia đình.

Phản ứng hóa học này thường gây ra lớp xỉn màu trên bề mặt trang sức vàng tây. Khi bạn làm sạch lớp xỉn này, dù bằng phương pháp nào, cũng sẽ vô tình lấy đi một lượng vật chất cực nhỏ trên bề mặt, góp phần vào sự hao mòn chung. Bạn cần phân biệt rõ điều này với hao mòn trực tiếp do ma sát vật lý.

Hao hụt kỹ thuật

Ngoài các yếu tố tự nhiên trong quá trình sử dụng, còn có một dạng hao hụt khác liên quan đến các dịch vụ bảo dưỡng, sửa chữa trang sức tại các cửa hàng vàng bạc. Các quy trình như đánh bóng trang sức bằng máy chuyên dụng, làm sạch sâu bằng sóng siêu âm, hoặc hàn, chỉnh sửa kích thước… đều tác động lên bề mặt vàng.

Để làm mới, loại bỏ vết xước và phục hồi độ bóng, thợ kim hoàn cần loại bỏ một lớp vật chất cực mỏng trên bề mặt. Đây được gọi là hao hụt kỹ thuật trong quá trình sửa chữa, làm đẹp trang sức. Tuy nhiên, tại các cửa hàng vàng uy tín, quy trình này được thực hiện bởi thợ kim hoàn có tay nghề, sử dụng thiết bị phù hợp để đảm bảo lượng hao hụt do đánh bóng hay làm sạch vàng là tối thiểu nhất có thể.

Tính chất hao mòn ở mỗi loại vàng

Vàng 24K (vàng ta, vàng 9999)

Vàng 24K, còn gọi là vàng ta hay vàng 9999, nổi bật với độ tinh khiết rất cao, đạt khoảng 99.99% là vàng nguyên chất. Chính vì gần như không pha tạp chất, loại vàng này giữ được màu vàng đậm đặc trưng và có tính chất vật lý mềm, dẻo.

Đặc tính mềm dẻo này vừa là ưu điểm vì dễ gia công các chi tiết mỹ nghệ nhưng cũng là nhược điểm xét về độ bền khi sử dụng làm trang sức đeo hàng ngày. Bề mặt vàng 24K dễ bị trầy xước, móp méo khi va chạm. Do đó, loại vàng này cũng dễ bị hao mòn do ma sát vật lý hơn so với các loại vàng hợp kim có độ cứng cao hơn. Bù lại, nhờ độ tinh khiết cao, vàng 24K lại ít bị ảnh hưởng bởi các tác nhân hóa học, hiếm khi bị xỉn màu do mồ hôi hay hóa chất thông thường.

Vàng tây (18K, 14K, 10K…)

Vàng tây là tên gọi chung cho các loại hợp kim vàng, trong đó vàng nguyên chất được pha trộn với các kim loại khác như đồng, bạc, kẽm, niken… theo tỷ lệ nhất định để tạo ra vàng 18K (75% vàng), vàng 14K (58.5% vàng), vàng 10K (41.7% vàng)…

Ưu điểm chính của việc tạo ra hợp kim vàng là làm tăng đáng kể độ cứng so với vàng 24K. Nhờ đó, trang sức vàng tây có khả năng chống trầy xước, móp méo tốt hơn, giữ được hình dáng ổn định hơn và đặc biệt phù hợp với các thiết kế phức tạp, gắn đá quý.

Tuy nhiên, cần hiểu rằng dù cứng cáp hơn, thành phần vàng trong hợp kim vẫn chịu tác động hao mòn do ma sát vật lý khi sử dụng. Thêm vào đó, các kim loại khác trong hợp kim cũng có thể phản ứng với mồ hôi hay hóa chất, dẫn đến hiện tượng xỉn màu theo thời gian.

Vàng trắng

Vàng trắng thực chất cũng là một loại hợp kim vàng, thường được tạo ra bằng cách pha vàng với các kim loại có màu trắng như niken, palladi, bạc… Bản thân hợp kim vàng trắng thường có màu trắng ngà hoặc hơi ngả vàng nhẹ. Để tạo ra vẻ ngoài trắng sáng, bóng loáng như bạch kim mà chúng ta thường thấy, trang sức vàng trắng thường được phủ một lớp kim loại quý gọi là Rhodium bên ngoài.

Điểm cần lưu ý nhất ở vàng trắng chính là lớp phủ Rhodium này. Do chỉ là một lớp mạ mỏng bên ngoài, lớp Rhodium cũng sẽ bị mòn theo thời gian sử dụng do ma sát, đặc biệt ở những vị trí tiếp xúc nhiều như đáy nhẫn. Khi lớp phủ này mòn đi, màu vàng trắng gốc của hợp kim vàng bên dưới sẽ lộ ra, làm giảm độ sáng bóng của trang sức.

Vì vậy, để duy trì vẻ đẹp trắng sáng, trang sức vàng trắng cần được định kỳ mang đến cửa hàng vàng uy tín để xi lại Rhodium. Nhưng phần hợp kim vàng bên dưới lớp phủ vẫn chịu các tác động hao mòn vật lý và hóa học thông thường như các loại vàng tây khác.

Những giải pháp hạn chế hao hụt vàng

Sử dụng trang sức thông minh

Giảm thiểu hao mòn vàng không quá phức tạp, chủ yếu nằm ở thói quen sử dụng hàng ngày. Áp dụng nguyên tắc “phòng bệnh hơn chữa bệnh” sẽ giúp trang sức của bạn bền đẹp hơn:

• Tháo trang sức khi làm việc nặng hoặc tiếp xúc hóa chất: nên tháo nhẫn, lắc tay, dây chuyền khi làm việc nhà, làm vườn, sửa chữa máy móc…
• Tránh đeo trang sức khi hoạt động thể chất mạnh: các môn thể thao, gym, vận động mạnh có thể gây va đập trang sức hoặc làm tăng tiết mồ hôi tiếp xúc trực tiếp với vàng.
• Tháo trang sức khi đi bơi hoặc tắm biển: clo trong nước hồ bơi và muối trong nước biển là những tác nhân hóa học có thể ảnh hưởng đến hợp kim vàng.
• Đeo trang sức sau cùng khi trang điểm: hạn chế để vàng tiếp xúc trực tiếp với mỹ phẩm, nước hoa, keo xịt tóc.
• Cẩn thận tránh va đập trang sức: lưu ý khi hoạt động để tránh làm vàng bị móp, méo, đặc biệt là với vàng 24K mềm dẻo.

Bảo quản đúng cách

Khi không sử dụng, việc bảo quản trang sức đúng cách cũng góp phần quan trọng vào việc hạn chế trầy xước và hao mòn không đáng có, như:

• Cất giữ riêng từng món: đây là nguyên tắc quan trọng nhất. Không nên để các món trang sức vàng cọ xát vào nhau trong cùng một hộp hoặc túi, vì điều này dễ gây trầy xước bề mặt.
• Sử dụng hộp trang sức chuyên dụng: chọn loại hộp có lót vải mềm bên trong và có các ngăn riêng biệt cho từng món đồ.
• Dùng túi zip hoặc túi vải mềm: nếu không có hộp chuyên dụng, có thể bảo quản từng món trong các túi zip nhỏ hoặc túi vải mềm riêng biệt trước khi cất vào hộp lớn hơn.
• Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát: tránh để trang sức ở nơi ẩm ướt hoặc nhiệt độ quá cao.

Vệ sinh định kỳ

Việc vệ sinh định kỳ giúp loại bỏ bụi bẩn, mồ hôi, và các tác nhân gây xỉn màu, giữ cho trang sức luôn sáng đẹp. Có hai cách vệ sinh chính:

Vệ sinh tại nhà:

• Chuẩn bị: nước ấm, một ít xà phòng có tính tẩy rửa dịu nhẹ như nước rửa chén pha loãng hoặc sữa tắm em bé, một chiếc bàn chải lông thật mềm.
• Thực hiện: ngâm trang sức trong dung dịch nước xà phòng ấm vài phút. Dùng bàn chải mềm chà nhẹ nhàng khắp bề mặt, đặc biệt là các khe, kẽ rồi rửa sạch lại bằng nước ấm và lau khô hoàn toàn bằng vải mềm, không xơ.
• Lưu ý: tuyệt đối không dùng hóa chất tẩy rửa mạnh, kem đánh răng, hoặc vật cứng để chà rửa vàng.

Vệ sinh chuyên nghiệp:

Khi tới hạn định kỳ, hoặc khi trang sức bị xỉn màu nhiều, có vết xước sâu, bạn nên mang đến các cửa hàng vàng bạc uy tín. Tại đây, thợ kim hoàn sẽ sử dụng dung dịch chuyên dụng và máy móc để làm sạch sâu, loại bỏ vết xước nông. Đồng thời, phục hồi độ bóng cho trang sức một cách an toàn và hiệu quả.

Hao vàng có làm giảm đáng kể giá trị trang sức khi cần bán lại?

Đây là băn khoăn của rất nhiều người khi sở hữu trang sức vàng. Về mặt lý thuyết, giá trị bán lại của vàng chủ yếu được xác định dựa trên trọng lượng vàng thực tế và tuổi vàng. Do đó, việc hao vàng dù rất nhỏ nhưng vẫn sẽ làm giảm trọng lượng và có ảnh hưởng đến giá trị khi bán lại.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhấn mạnh là với việc sử dụng và bảo quản thông thường, thì mức độ hao hụt trọng lượng vàng thực tế thường rất nhỏ, diễn ra trong thời gian dài. Chính vì vậy, giá trị hao hụt này sẽ không ảnh hưởng đáng kể đến tổng giá trị của món trang sức, đặc biệt là khi so sánh với giá trị sử dụng, giá trị thẩm mỹ và ý nghĩa kỷ niệm mà món đồ mang lại.

Khi thực hiện giao dịch mua bán, các tiệm vàng sẽ sử dụng cân điện tử có độ chính xác cao để xác định trọng lượng vàng tại thời điểm đó. Cho nên, dù có hao hụt thì cũng sẽ không làm giảm giá trị tài sản một cách nghiêm trọng nếu bạn giữ gìn cẩn thận.

Giải đáp nhanh các băn khoăn thường gặp về hao vàng

Tại sao hiểu rõ hao vàng lại quan trọng đối với người sử dụng trang sức?

Hiểu rõ bản chất hao vàng sẽ giúp người dùng yên tâm vì đây là hiện tượng tự nhiên, không phải vàng giả hay kém chất lượng. Đồng thời, hiểu được nguyên nhân để bảo quản trang sức đúng cách, giảm hao mòn và giữ giá trị lâu dài.

Có nên thường xuyên đánh bóng trang sức để giảm hao vàng không?

Không nên đánh bóng trang sức quá thường xuyên vì quá trình này sẽ loại bỏ một lớp rất mỏng trên bề mặt vàng, gây hao hụt và làm giảm độ bền, đặc biệt với vàng hợp kim. Chỉ nên đánh bóng khi cần thiết, khoảng 1-2 lần/năm, và nên chọn cửa hàng uy tín để giảm thiểu hao tổn. Bạn cũng có thể vệ sinh nhẹ nhàng tại nhà và bảo quản đúng cách sẽ giúp trang sức giữ được độ sáng đẹp lâu hơn mà không cần đánh bóng nhiều.

Tỷ lệ hao hụt vàng khi gia công, đánh bóng là bao nhiêu?

Rất khó để đưa ra một con số tỷ lệ chính xác và áp dụng cho mọi trường hợp. Tỷ lệ này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình trạng ban đầu của trang sức, kỹ thuật của thợ kim hoàn, loại máy móc sử dụng, và yêu cầu làm mới của khách hàng.

Đây được xem là hao hụt kỹ thuật cần thiết để phục hồi vẻ đẹp cho trang sức. Lời khuyên là chỉ nên thực hiện các dịch vụ này khi thực sự cần thiết và luôn lựa chọn những cửa hàng vàng uy tín, nơi có thợ tay nghề cao và quy trình chuẩn để giảm thiểu hao hụt ở mức thấp nhất.

Xem thêm:

• 1 chỉ vàng bao nhiêu gam? Cách tính, quy đổi chính xác nhất
• Tuổi vàng là gì? Cách phân biệt, kinh nghiệm mua vàng
• Ký hiệu tuổi vàng trên nhẫn: cách đọc và ý nghĩa

Qua những thông tin trên, có thể thấy hao vàng khi sử dụng là một hiện tượng vật lý, hóa học tự nhiên và khó tránh khỏi hoàn toàn đối với bất kỳ loại vàng trang sức nào. Tuy nhiên, mức độ hao hụt này thường rất nhỏ và hoàn toàn có thể kiểm soát, giảm thiểu bằng cách sử dụng và bảo quản vàng đúng cách. Hiểu rõ bản chất của việc hao vàng và áp dụng các biện pháp bảo quản hợp lý sẽ giúp bạn hoàn toàn yên tâm sử dụng, giữ gìn và trân trọng những tài sản giá trị này. Hãy tự tin đeo lên mình những món trang sức yêu thích và để chúng tỏa sáng cùng bạn.